Laaggeletterdheid in de zorg: een groeiend probleem met schrikbarende gevolgen
- Christiaan Vermaas
- 16 jul
- 2 minuten om te lezen
Wist jij dat er in Nederland maar liefst 2,5 miljoen laaggeletterden zijn!
Rotterdam, Den Haag en Amsterdam zijn koploper. Daar is maar liefst 20% laaggeletterd. In sommige wijken, zoals Feyenoord loopt dit percentage zelfs op tot bijna 40%.
Laaggeletterdheid is meer dan alleen een taalprobleem. Het omvat ook essentiële vaardigheden, zoals rekenen en het gebruik van een smartphone en computer. Dit zijn basiscompetenties die nodig zijn in het dagelijks functioneren in de samenleving. Als gevolg hebben laaggeletterden gemiddeld een 7 tot 13 jaar kortere levensverwachting.
Jaarlijks kost laaggeletterdheid de gezondheidszorg 500 miljoen met een totaal maatschappelijk kostenplaatje van ruim 1,1 miljard. Mensen die laaggeletterd zijn, zijn minder therapietrouw, leven ongezonder en bezoeken de dokter te laat met als gevolg meer complicaties. Dit doen zij niet uit onwil, maar uit onmacht. Helaas leidt dit wel vaak tot onbegrip bij werkgevers en zorgverleners. Niet zo gek dat 40% van de laaggeletterden werkloos is in tegenstelling tot 4% van de gehele beroepsbevolking.
Opmerkingen als die patiënt neemt zijn medicatie toch nooit, werkt het taboe alleen maar verder in de hand. Laaggeletterdheid is geen keuze, maar begint al bij de geboorte en de opvoeding.
De hardnekkige misvatting dat laaggeletterdheid alleen voorkomt bij mensen met een migratieachtergrond wil ik bij deze uit de wereld helpen. 2/3 van de laaggeletterden is autochtoon. Kansenongelijkheid bepaalt dat je opgroeit in een taalarme omgeving en is een van de grootste risicofactoren voor laaggeletterdheid.
Wat kan jij nu doen als zorgverlener en maatschappelijk betrokken burger?
Herkennen van laaggeletterdheid door het herkennen van alarmsignalen. Smoesjes van patiënten zijn een van de belangrijkste alarmsignalen.
Naast herkenning zijn er al een aantal goeie initiatieven, zoals het Taalpunt in het VUmc en OLVG die laaggeletterden begeleidt bij het begrijpen van de informatie.
Een mooie manier om patiënten op weg te helpen en de verantwoordelijkheid van informatievoorziening niet alleen bij zorgverleners neer te leggen, maar juist deze verantwoordelijkheid gezamenlijk als ziekenhuis te dragen. Zo Levert het ook weer tijdswinst op voor zorgverleners en meer werkplezier.
Neem initiatief, maak laaggeletterdheid bespreekbaar en verwijs laaggeletterde patiënten hiernaartoe als jouw ziekenhuis ook zo’n taalloket heeft. Op deze manier doorbreek je het taboe.
Ten derde is het belangrijk dat jij in begrijpelijke taal communiceert. Geen vakjargon en korte zinnen zijn hierbij cruciaal. Maak gebruik van video’s en pictogrammen om jouw boodschap over te brengen.
Uit onderzoek komt naar voren dat visuele informatie leidt tot een beter begrip van ziekte, minder complicaties en hogere patiënttevredenheid. Aan de kant van de zorgverleners is ook gebleken dat het een tijdsbesparing oplevert door minder herhaalbezoeken van patiënten en een efficiëntere inrichting van het spreekuur.
Gisteren kreeg ik de gelegenheid om zorgverleners tijdens een geaccrediteerde nascholing van de ds-academie iets te vertellen over dit onderwerp. Een kans die ik niet aan mij voorbij liet gaan. De presentatie is binnenkort online terug te kijken. Daar bied ik jou nog meer handvatten om met laaggeletterdheid om te gaan.
Goede zorg begint bij goede communicatie. Laten we er samen aan werken.
Heb jij nog vragen over laaggeletterdheid, wil je werken aan de videostrategie van jouw zorginstelling of ook een lezing over laaggeletterdheid en patiëntenvoorlichting bij jou op locatie. Stuur me gerust een berichtje dan denk ik graag met je mee.
Opmerkingen